İÇERİKLER NE KADAR ‘TEMİZ’ OLMALI?

Çocuklarına beceri kazandırmak, gelişimine destek olmak ve rehberlik etmek isteyen tüm ebeveynlerin en önemli problemi içerikleri nasıl seçmesi gerektiği konusunda yeterli bilgiye sahip olmamasıdır.  Aileler içerikleri seçerken, bir taraftan çocuğun gelişimine olumlu katkı sağlaması, bir yandan da olumsuz bir örnek oluşturmaması konusunda titizlik göstermeye gayret ediyorlar. Bu nedenle olabildiğince temiz, yani ‘kötü’ ve uygunsuz tema içermeyen içerikler tercih etmeye çalışıyorlar. Ancak çocuğu çok ‘temiz’ içeriklerle büyütmekle onu zararlı olabilecek içeriklerden korumak farklı şeylerdir. 

Çocuğun algı dünyasını inşa eden içerikleri seçerken, sadece içinde olumsuz unsurların olup olmaması değil, aynı zamanda olumsuz konuların nasıl işlendiği de göz önünde bulundurulmalıdır. Başka bir deyişle, çocuğu hayatın gerçeğine ve olumsuzluklarına karşı da aşılamak, onlara bu konuda bağışıklık kazandırmak gereklidir.

İçerikler, çocukların algı dünyasını oluştururlar. Bu yüzden çocuğa gerçeğe yakın bir algı dünyası oluşturmak onu geleceğe hazırlamak için önemlidir. Gerçeklik dediğimiz şey, içinde hem iyinin hem de kötünün yer aldığı ve bu iki kavramın geçirgen şekilde birlikte var olduğu bir kavramdır. İyinin içinde kötü, kötünün içinde iyi yer almakta, duruma göre iyiler kötü, kötüler de iyi olabilmektedir. İyi ve kötü potansiyeli herkeste vardır, önemli olan tercihlerimizle kötüyü iyiye dönüştürecek kararlar almaktır. Çocuklara bunun anlatılması, hem dünyadaki dinamikleri keşfetmeleri hem de kendi varlıklarını anlamlandırmaları için gereklidir. Bu bağlamda çocukların zihninde gerçeklikten uzak bir ‘kurgu’nun değil, gerçekliğin oluşması çok önemlidir. Bunun için de iyi ve kötü ilişkisini çocuğa sunabilen içerikler tercih edilmelidir. 

İyi ve kötü ilişkisi tanıtıldıktan ve dinamikleri çocukların algı dünyasına yerleştirildikten sonra çocuğun karar verme mekanizması devreye girer. ‘Gerçek hayatta nasıldır ve nasıl olmalıdır’ ı bilen çocuk, ona göre tercihler yapmaya başlar. Çünkü çocuğun zihnine dünyanın çeşitliliği ve gerçekliğin dinamikleri yerleşmiştir. Dünyadaki ilişki karmaşıklığını kavrayabilecek karmaşık düşünme becerisi oluşmaya başlamıştır. 

Siz sadece ‘iyi’nin olduğu içerikleri vermeye devam ederseniz, çocuklar önerilerinizi beğenmemeye ve istememeye başlayacaklardır. Çünkü çocuklar sahte dünyaların yaratıldığı içerikleri sevmezler. Bazı içerikleri ‘çocuksu’ bulduklarını söylerken, aslında çoğu zaman gerçekliğe uygun bulmadıklarını ifade etmeye çalışmaktadırlar. Fazla korumacı bir alanda ne izlemesi gerektiğini veren bir tutumdan, ‘içerik nasıl seçilir’i öğreten bir tutuma geçtiğinizde hem çocuğunuzla ilişkiniz güçlenir hem de çocuğunuzun muhakeme yeteneğine katkı sağlamış olursunuz. Çocuklar zamanla kendi içeriklerini seçmeye ve öz-denetim oluşturmaya başlarlar. Hayat boyu yanında olamayacağınız, olsanız dahi kararlarına karışamayacağınız çocuğunuza verebileceğiniz en önemli şeylerden biri muhakeme yeteneği ve öz denetimdir. Bunu ise içinde çeşitli unsurları barındıran içerikler üzerinden konuşarak geliştirebilirsiniz.

İyi bir gerçeklik algısı ve sağlıklı işleyen bir muhakeme yeteneği, bireyin psikolojik bağışıklık sistemi için de önemlidir. Yabancı olduğu bir şeyle karşılaştığında dağılmaması adına, çocuk, dış dünya gerçekliğini ebeveyn rehberliğinde öğrenmelidir. Aksi halde kendisi keşfettiğinde neyle karşılaşacağını, nasıl etkileneceğini bilemezsiniz. Onu riskli ve bilinmez bir alanda yalnız bırakmış olursunuz. Günümüz dijital dünyası ve erişim imkanları da bu durumun olasılığını artırmaktadır. Bu durumda, çocukları olumsuz görünen içerikler konusunda engellemektense, onları gelişim düzeylerine uygun olan içerikleri tercih etmeye yönlendirmek önemlidir. Çocukları hayatın gerçekliklerine karşı aşılamak, onları sahte ve korunaklı bir alana hapsetmekten daha doğru bir tutum olur.  

Çocuklara içerik sunarken yapacağınız rehberlik bir terazi mantığında olmalıdır. Terazinin bir kefesinde çocuğu engelleyen, izole eden aşırı korumacı bir tutum vardır. Burada algı dünyası yapılanan çocuğa iyi rol modelleri sunmak çok önemlidir, ancak bu amaçla gerçekçi olmayan ‘steril’ bir dünya oluşturmak da kendi içinde tehlikeler barındırmaktadır. Diğer kefesinde ise sınırsız erişim imkânı ve her şeyi çocuğun tercihlerine bırakan bir tutum söz konusudur ki bu da iradesi gelişmemiş, kötüyü ve iyiyi ayırt edemeyen çocuklar için uygun değildir. Çünkü, çocuklar özellikle ilk dönemlerinde aileyle bağ kurmaya ve düşünme becerilerini geliştirmek için ailenin rehberliğine ihtiyaç duyarlar. Bu iki tutum arasında dengeyi bulmak son derece önemlidir.