MAKALELER TEKNOLOJİ, SOSYAL BECERİLER VE ÇOCUK

TEKNOLOJİ, SOSYAL BECERİLER VE ÇOCUK

Yazar:Murat Atila - Klinik Psikolog ve Aile Danışmanı

Bireyin toplumsal sorumluluklarını yerine getirmesi ve başkalarıyla başarılı bir şekilde etkileşimde bulunmasını sağlayan davranışları ifade eden sosyal beceri, teknolojinin çocukları yalnızlaştırdığı günümüzde çocuğun sosyalleşmesi adına önemli bir yer tutmaktadır.

Sanal iletişim ve sanal arkadaşlık, gerçek hayatta yerini iletişim kuramama ve yalnızlaşmaya bırakmıştır. Sanal sosyallik, çocuğu gerçek sosyallik ihtiyacının karşılandığı yanılsamasına düşürebilmekte ve bu durum çocuğun gerçek dünyadan kopmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle sosyalleşme ihtiyacı hissetmeyen çocuklarda sosyal becerilerde zayıflama görülmektedir.
Çocukların yaşamın ilk yıllarında teknolojik aletlerle tanıştığı bu ortamda onlara sosyal beceriler kazandırmak adına etkinlikler yaptırmak ailelerin sorumlulukları arasında yer almalıdır. Çocuklarınızın arkadaş edinemeyen, göz teması kurmadan sadece ekrana odaklanan, sorulan sorulara cevap vermeyen, vaktinin çoğunu odasında yalnız geçiren bireyler olmasını istemiyorsanız onları sanal dünyanın büyüsünden kurtarıp, gerçek dünyanın sıcak ve samimi sosyal ortamına sokmalısınız. Bu yüzden teknolojinin yalnızlaştırdığı ve asosyalleştirdiği çocuğunuzun aşağıda sıralanan sosyal becerilere sahip olmaları onların sosyalleşmesi ve toplum içinde yer edinmelerini sağlamak açısından oldukça önemlidir.

TEMEL BECERİLER

Selamlaşabilme: Selamlaşacağı kişiye yönelerek göz teması kurup gülümseyerek selamlaşabilir.
Akranlarına İsimleriyle Hitap Edebilme: Akranlarıyla konuşacağı zaman onlara isimleriyle hitap edebilir.
Başkalarına Kendini Tanıtabilme: Tanıştığı kişiyle göz teması kurarak, kendi adını söyleyebilir.
Anlaşılır Bir Ses Tonuyla Konuşabilme: Konuştuğu kişinin duyabileceği bir ses tonu kullanarak anlaşılır bir hızda konuşabilir.
Tanıdığı Birine Başkasını Tanıtabilme: Tanıtacağı kişinin adını karşısındakine söyleyerek yakınlık derecesini belirtebilir.
Konuştuğu Kişileri Dinleyebilme: Karşısındaki kişi ile göz teması kurarak, onun sözünü kesmeden onu dikkatlice dinleyebilir.
Teşekkür Edebilme: Kendisine karşı sergilenen olumlu davranış karşılığında bu davranışı sergileyen kişiye teşekkür edebilir.
İzin İsteyebilme: İzin isteyeceği kişinin yanına gidip göz teması kurarak nazik bir ifadeyle izin isteyebilir.
Özür Dileyebilme: Hata yaptığında bundan olumsuz etkilenenlerden özür dileyebilir.
Yardım İsteyebilme: Zor durumda kaldığında yardım isteyeceği yerden/kişiden yardım isteyebilir.
Vedalaşabilme: Bulunduğu ortamdan ayrılacağı zaman geride kalanlarla göz teması kurarak vedalaşabilir. Ayrılma cümlesi kurabilir.

AKADEMİK DESTEK BECERİLERİ

Soru Sorabilme: Bilgi almak istediği konuda soru soracağı kişiye yönelerek göz teması kurup soru sorabilir ve cevabı dinleyebilir.
Sorulan Soruya Cevap Verme: Sorulan soruyu dikkatlice dinleyip soruyu soranla göz teması kurarak uygun ses tonuyla cevaplayabilir.
Yönergelere Uyma: Kendisine verilen talimatları dikkatlice dinleyip, yönergeyi anladığını jest ve mimiklerle belirtebilir. Yönergeyi anlamadığı zaman tekrar edilmesini isteyebilir.
Karşılaştığı Sorunların Çözümlerini Arama: Karşılaştığı problemi tanımlayarak, alternatif çözümler sunabilir. En uygun çözüm yolunu dener.
Başladığı İşi Bitirme: Başladığı işi zamanında ve en iyi şekilde tamamlayabilir.
Belirlediği Bir Amaca Ulaşmak İçin Çaba Gösterme: Bir amaç belirleyerek, bu amaca ulaşmak için yapılması gerekenleri yapabilir. Zorlandığı durumlarda pes etmeden yeni denemeler yapabilir.
Karşılıklı Konuşurken Söz Kesmeden Uygun Zamanda Söze Girebilme: Konuşmak için karşısındakinin işinin/konuşmasının bitmesini bekleyebilir. Nazik bir ifadeyle söze girer.
Konuşmak İstediği Durumlarda Söz Alabilme: Söz almak istediğinde elini kaldırarak nazik bir şekilde konuşmak istediğini söyleyebilir.

ARKADAŞLIK BECERİLERİ

Arkadaşlarının Duygularını Anlama: Arkadaşının davranış ve mimiklerine bakarak o an ne hissettiğini anlayabilir.

Başkalarının Haklarını Koruyabilme: Başkalarına haksızlık yapıldığında bunu söyleyebilir. Haksızlık yapanı sözel olarak uyarabilir.
Arkadaşlarının Fikirlerine Uygun Tepki Verebilme: Arkadaşlarının fikirlerini dinleyebilir. Onların fikirlerine katıldığını ya da katılmadığını nazikçe ifade edebilir.
Bir İş Ya Da Görev İçin Arkadaşlarıyla İşbirliği Yapabilme: Arkadaşlarıyla işbirliği yapmaya istekli olur. Arkadaşları ile grupta iş bölümü yapabilir. Aldığı sorumluluğu yerine getirebilir.
Arkadaşlarının Yaptıklarını Takdir Edebilme: Arkadaşlarının başarılarını fark ederek onlarla gurur duyar ve onları takdir eder.
Akran Gruplarına Katılabilme: Akran gruplarını gözlemleyerek, katılmak istediği akran grubunu seçebilir. Akran grubuna yakınlık kurarak onların arasında yer edinebilir. İstediği zaman akran grubundan çıkabilir.
Kurallara Uygun Biçimde Sırasını Bekleyebilme: Sırada bekleyenlerin haklarını gözeterek kendi sırasını kaybetmeden bekleyebilir. Sırasını almak isteyenlere sıranın kendisinde olduğunu söyleyerek kendi sırası geldiğinde harekete geçer.
Kendisinin Ya Da Arkadaşlarının Sahip Olduğu Nesneleri Paylaşabilme: Sahip olduğu nesneyi, oyuncağı arkadaşıyla paylaşır.

DUYGULARINI YÖNETME BECERİSİ

Sevinç, Üzüntü, Korku, Kızgınlık Gibi Duygularını İfade Edebilme: Olumlu/olumsuz duygularını ayırt edebilir. Olumlu/olumsuz duygularını sözleriyle ve davranışlarıyla ifade edebilir.
Duygularını Başkalarını Rahatsız Etmeden Gösterebilme: Olumlu/olumsuz duygularını başkalarına rahatsızlık vermeden ifade edebilir.
İstekleri Engellendiğinde Bu Durumla Baş Edebilme: İstediği bir şey olmadığında bunun nedenini nazikçe sorar ve verilen cevabı öfke ve kızgınlık gibi duygulara kapılmadan kabul eder.
Davranışlarındaki Hatalarıyla Baş Edebilme: Doğru ya da yanlış davranışını ayırt edebilir. Hatasını kabul edip telafi edip ders çıkarır.
Heyecan ve Kaygı Yaratan Baskı Durumlarında Sakin Kalabilme: Kendisi için heyecan ya da kaygı yaratan durumlar karşısında sakin kalabilir.
Alay Etmeyle Baş Edebilme: Şaka ile alay etmeyi ayırt edebilir. Alay edildiğinde yaşadığı duyguları söyleyebilir.
İstemediği Durumlarda Hayır Cevabını Kullanabilme: İstemediği bir şey istendiğinde karşısındaki kişiyi kırmadan “Hayır” diyebilir.

Sanal dünyanın yalnızlaştırdığı çocuklarda akranların gerçek dünyasında yer edinme isteği zayıf olabilmektedir. Bu yüzden çocukların akranları ile vakit geçirmeleri için teşvik edilmeleri, onlarla oyunlar oynamaları sosyalleşmeleri adına gereklidir. Çocuklarınızı spor, sanat kurslarına da yönlendirerek sosyal beceri kazanmalarına destek olabilirsiniz. Ayrıca aşağıda kaynaklar kısmında verilen bağlantılardaki kitaplarda yer alan sosyal beceri etkinliklerinden de faydalanabilirsiniz.

Kaynakça

YAZARIMIZ HAKKINDA

Murat Atila

Klinik Psikolog ve Aile Danışmanı

Dokuz Eylül Üniversitesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık bölümünden mezun oldu. Özel eğitim alanında işitme engellilere yönelik psikolojik danışmanlık ve destek hizmeti verdi. Hava Kuvvetleri Komutanlığında psikolog olarak çalıştı. Çocuklarda davranış problemleri, konuşma problemleri, çocuklarda cinsel gelişim, kaliteli zaman etkinlikleri, çocukla iletişim, aile içi iletişim v.b. konularda okul öncesi kurumlara ve şirketlere eğitim ve seminerler vermekte ve danışmanlık yapmaktadır.