TEKNOLOJİ BAĞIMLILIĞININ SEBEPLERİ NELERDİR? (BAĞIMLILIK YAZI DİZİSİ #2)

• Zihin sağlığı geçmişi: “Center for Internet” kurumunun araştırmalarına göre teknoloji bağımlılığı anksiyete, depresyon, sosyal fobi ve uyku problemleri çeken kişilerde daha sık görülmektedir. Mesela, depresyon hastaları için internette geçirilen eğlenceli zaman, kişiye üzüntüsü geçici olarak unutturabiliyor. Sorunlarından sürekli kaçmak için internet ve teknolojiye daha fazla zaman ayıran kişiler teknoloji bağımlısına dönüşüyor. (1)
• Kişilik: Sosyal ilişkiler konusunda başarısız ve çekingen bireyler, teknolojinin sunduğu avantajlardan faydalanmayı daha az korkutucu kabul ediyor. Çok utangaç veya diğer insanlarla iletişime geçmekte zorluk yaşayan bireyler, kaçış yolu olarak internete sığınabiliyor. İnternet, bu kişiler için yüz yüze iletişime gerek kalmadan vakit geçirebilecekleri adeta güvenli bir limana dönüşüyor. Utangaç kişiler çevrimiçi dünyada kendilerini daha iyi ifade edebiliyor, kişiliklerini ortaya koyabiliyor ve gerçeklikten bağımsız bir kimlikle kendilerini ifade edebiliyor.
• Çevre: ABD’de bu konu üzerine yapılan bir araştırmanın sonucu olarak gençlerin yüzde 37’sinin teknoloji bağımlılığına aday olduğu kayda düşülüyor. Çocuk veya yetişkin fark etmez; arkadaşlar, insanın hayatında daima etkilidir. İnsanlar bazen arkadaşlarını rol model alırlar ve buna internet bağımlılığı, teknoloji bağımlılığı ya da oyun bağımlılığı dahildir. Kendini arkadaşların arasında sosyal olarak ispatlamaya çalışan bir çocuk, oyunda en güçlü karaktere sahip olmak için saatlerini ekran başında tüketmeye hazırdır. (2)

Arkadaş çevresi çocukları bu bağımlılığa iten sebeplerde çok önemli bir yer tutar. Çocukların çoğu arkadaş çevreleri tarafından beğenilmek ve onay almak ister. Çünkü arkadaşlarının onları dışlamasından korkarlar. Bu korkuyla da bağımlılık potansiyeli taşıyan arkadaşlarının her istediğini kabul etmeye başlarlar. Birlikte saatlerce bilgisayar oyunu veya online oyun oynamak gibi davranışları bir yerden sonra çocuklar da benimseyip yapmaya devam ederler. Hatta günün çoğunu bu şekilde geçirmek onlara normal gelmeye başlar. Bu da aslında kontrolsüz ve ölçüsüz kullanımın ne olduğunu bilinmemesinden kaynaklanır. Bağımlılığın sonuçları bilinmediğinde veya önemsenmediğinde sınırları koyulamaz ve bağımlılığın geldiği fark edilemez.

SOSYAL YETENEK EKSİKLİĞİ

Bazen de çocuklar sosyal olmak için değil, sosyal olamadıkları için teknolojiye bağımlı olabilirler. Yukarıda bahsedilen gibi bazı çocuklar aşırı içine kapanık olabilir ve sosyal ilişkiler kurarken zorlanabilir. Bununla birlikte hayata bakış açısı olumsuzlaşır, karamsar düşünceler zihnini kaplar. Hayatı sevmeyip yaşam enerjisi de düşük olunca teknolojiyle kendine ait başka bir dünya yaratmak isteyebilir. Çünkü özelikle ergenlik döneminde çocuklar akranları ile sosyalleşmeye ihtiyaç duymaktadır. Bu ihtiyacını bir şekilde karşılamayan çocuklar internet, sosyal medya gibi yollarla online sosyalleşmeye yönelir. Böyle durumlarda uzun saatler boyunca telefonda, bilgisayarda veya tablette zaman geçirmeleri normalin 2-3 katına çıkararak gerçek hayattan uzaklaşabilirler. Bu durumda çocuğun, teknoloji bağımlısı olma olasılığı da çok yüksektir.

Gençlerin teknoloji bağımlısı olmasının çevre, kişilik ve zihin sağlığı geçmişi dışında birkaç sebep daha vardır. Çocuğun ihtiyaç olan enerjisini sağlıklı bir şekilde açığa çıkarması gerekir.(3) Özellikle şehirde yaşayan çocukların mekân yetersizliği, istedikleri an dışarı çıkamamaları buna engeldir. Bu yaşlarda daha fazla gıda ihtiyacı ile alınan enerjiler dışarı atılmadığında birtakım hastalıklar olarak (örn: obezite) çocuğa geri dönmektedir. Bu enerji atamama durumu bir zaman sonra teknolojiye daha çok ilgi gösterme şeklinde değişir. Bu da bağımlılık riskini artırıcı bir faktördür. Enerjiyi atamamalarının diğer sebebi de okul dışındaki vakitlerini geçirecek bir aktivite bulamamalarıdır. Bu da aslında kendilerini yeterince tanımamaktan kaynaklanır. Bunun için dış dünyaya olan meraklarını teknoloji yerine, gerçek hayatta onların neler yapabileceklerine odaklamalıyız. Çocuğun hangi alanlara ilgi duyduğunu, neleri sevdiğini bilmek için harekete geçip denemesini sağlamalıyız. Çünkü çocuğun hayatta doğru hedeflerini bulamaması onu teknolojiye bağımlı olmasına yönlendirebilir. Hedeflerini belirleyemeyen çocuklar yaptığı işlerde de başarısız olduğunu/olacağını düşünür. Doğru adımları atmak için yeterince özgüveni yoktur. Gerçek dünyada başaramadığı şeyleri ise sanal dünyadan elde etmeye çalışır. Var olan problemlerini belirlemek, onlara çözüm yolu aramak yerine teknolojiye yönelmeyi tercih eder. Bütün bu döngü kaçınılmaz bir şekilde teknoloji bağımlılığını getirir.

Hiçbir çocuk bağımlılık noktasına bir anda gelmez, bu süreç adım adım ilerler. Bu adımlar çocuğun bağımlı olup olmadığına dair ciddi ve önemli işaretlerdir. Dolayısıyla söz konusu adımların takip ve kontrol edilmesi, bağımlılığın başlamadan önlenmesi ve engellenmesi için çok önemlidir.

Bu makale Yeşilay’ın “Teknoloji Bağımlılığı” araştırmalarından derlenerek hazırlanmıştır. Konu hakkındaki detaylı kaynaklara ulaşmak için aşağıdaki linklere uğrayabilirsiniz:

http://tbm.org.tr/media/1162/05_yetiskin_tekno.pdf
http://tbm.org.tr/media/1152/04_lise_tekno.pdf
https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/teknoloji-bagimliligi