TEKNOLOJİ BAĞIMLILIĞININ EVRELERİ NELERDİR? (BAĞIMLILIK YAZI DİZİSİ #3)

1.adım: İlk adım deneysel kullanımdır. Çocuklar herhangi bir şekilde bir site, bir oyun, bir uygulama vb. duyar ve onu merak ederler. Bu meraklarını gidermek için o siteye girer, o oyunu oynar veya o uygulamayı kullanırlar. Birinci adım problem değildir. Denemedir ve biter. Çocuk merakını gidermiş olur.
2.adım: İkinci adım sosyal kullanımdır. Çocuğun çevresine belli bir oyunu oynayan, belli bir siteye giren ya da belli bir uygulamayı devamlı ve düzenli kullanan bir arkadaş grubu mutlaka vardır. Çocuk da o gruba girmek için ya da o grupta kalmak için o siteye girer, o oyunu oynar, o uygulamayı kullanır. Çünkü bunun dışında bir davranışta bulunursa grubun gündeminin dışında kalır. Dolayısıyla deneysel kullanımı sosyal kullanım takip etmiş olur. Bugün, sosyal kullanım genellikle bağımlılığı başlatan ya da sürdüren sebep olarak görülmektedir.
3.adım: Üçüncü adım bir amaca dönük kullanımdır. Bu amaçların birincisi zevk almak, diğeri problemlerden kaçmaktır. Çocuklar boş zamanlarımızda yapacak etkinlik bulmakta zorlanabilirler. Ya da aktif bir sosyal çevreye sahip değillerse bu durumdan kurtulmak için genellikle teknolojiyle ilgilenirler. Okuldan ya da çocuğun kendisinden kaynaklanan bu teknolojiye yönelme problemi çözülmesi gereken bir hale gelir. Fakat çocuk kendi başına bu sorunu çözemediği, çözmek istemediği ya da çözmeye gücünün yetmediği durumlarda da bir süreliğine her şeyi unutmak için teknoloji kullanımına ister istemez yönelir. Böylece problemlerinin olduğu dünyadan sıyrılır. Bu davranış, sorunu kısa vadede çözse de, uzun vadede çözülmeyen problemler varlığını devam ettirir. Çoğu zaman da olduğu gibi kalmayıp büyür.
4.adım: Dördüncü adım ise bağımlı kullanımdır. Bu adıma gelindiğinde çocuğun teknolojiyi kullanmak için herhangi bir sebebe ihtiyacı yoktur. Merak etsin etmesin, sosyal çevresi bağımlı olsun olmasın, hayatında problemler olsun olmasın artık bağımlısı olduğu teknoloji aracını bir şekilde kullanır. Merak edecek bir şey yoksa bile arayıp bulur. Sosyal çevresindeki insanlar kullanmasa bile kendisine kullanıcılardan oluşan bir sosyal çevre edinir. Bütün vaktini teknoloji kullanımıyla doldurduğu için canı da sıkılmayacaktır.

Sonuç olarak Teknoloji Bağımlılığı süreci uzun ve bir o kadar da fark edilmesi zor bir bağımlılık olabilir. Hayatımızın çok içinde olan bilgisayar, tablet, televizyon ya da telefon gibi teknolojilerle iç içe olan çocuklar bunun kontrolünü yeteri kadar iyi yapamayabilirler ve bağımlılığın belirtileri fiziksel ve sosyal olarak ortaya çıkabilir. Kişilik özellikleri, çevre ve zihin sağlığı geçmişi ile ilgili nedenler de bu bağımlılığa yatkınlığı artırmaktadır. Teknoloji bağımlılığı çocuklarda fark edildikten sonra ilk müdahale hangi evrede olduğuna göre şekil alır. Ama hangi evrede olursa olsun çocuğunuz bu belirtileri gösterirse en kısa zamanda bir uzmandan destek alması gerekir.
IAD uzmanlarından Dr. Kimberley Young ve Dr. David Greenfield başta olmak üzere tüm uzmanların teknoloji bağımlılığı teşhisi için önerdikleri ilk adım kişinin kendisini sorgulamasından geçiyor. Eğer aşağıdaki sorularından beş veya daha fazlasına çocuğunuz evet yanıtı veriyorsa, bu çocuğunuzun teknoloji bağımlısı olduğunuza işaret olabilir(1)

• İnternet kullanım süreniz sona erdiğinde bir sonraki kullanımın ne zaman olacağı ve neler yapacağınızı merak ediyor musunuz?
• Doyum noktasına ulaşmak için her seferinde internet veya teknolojiyle daha çok vakit geçirmeniz gerektiğini hissediyor musunuz?
• İnternet veya teknoloji kullanımını azaltmaya veya durdurmaya çalışırken kendinizi huzursuz, karamsar, depresif veya sinirli hissediyor musunuz?
• Aslen hedeflediğinizden daha uzun süre dijital aygıtları kullanıyor musunuz?
• Teknolojiyi problemlerden kaçmak ya da çaresizlik, suçluluk, endişe ya da depresyon duygularını hafifletmek için bir yöntem olarak kullandığınız oluyor mu?
• Akıllı telefonunuzdan gelen bildirim veya mesajlara hemen cevap verme ihtiyacı hissediyor musunuz?
• Telefonunuz çalmasa veya titremese bile sürekli olarak kontrol ediyor musunuz?
• Sanal dünyada vakit geçirirken, gerçek dünyada neler olduğunu görmezden gelmeye çalışıyor musunuz?
• Teknolojik cihazlardan ayrı kaldığınızda kendinizi endişeli hissediyor musunuz?
• İnternet kullanımını kontrol etmek, kısmak ya da durdurmak için birden fazla başarısız girişiminiz oldu mu?
• Teknoloji kullanımı yüzünden kayda değer bir ilişki, iş, eğitim veya kariyer fırsatı kaybettiniz mi? Ya da risk altında bıraktınız mı?
• Teknoloji kullanımına ilişkin olarak aile bireylerinize, arkadaşlarına veya terapistinize yalan söyleme yoluna başvurduğunuz oldu mu?
• İnterneti problemlerden kaçmanın bir yolu olarak kullandınız mı?

Bu makale Yeşilay’ın “Teknoloji Bağımlılığı” araştırmalarından derlenerek hazırlanmıştır. Konu hakkındaki detaylı kaynaklara ulaşmak için aşağıdaki linklere uğrayabilirsiniz:

http://tbm.org.tr/media/1162/05_yetiskin_tekno.pdf
http://tbm.org.tr/media/1152/04_lise_tekno.pdf
https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/teknoloji-bagimliligi