ÇOCUK VE EMPATİ

Empati duygusu gelişmiş olan çocuklar daha anlayışlı, paylaşımcı, merhametli ve yardımseverlerdir. Edinilmesi oldukça önemli olan bu beceri çocuğa sonradan da kazandırılabilir. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi’nde yayınlanan ve Prof. Dr. Üstün DÖKMEN’in tez danışmanlığını yaptığı bir araştırmada, ilkokul 4. sınıfta okuyan 10 öğrenciye, içinde farklı duyguları tanıyabilme, duyguları ifade edebilme, aynı durum karşısında farklı kişilerin farklı duygular hissedebileceğini kavrayabilme, empati yaparak karşılık verme gibi kazanımların olduğu bir program uygulanmıştır. Bu eğitimi alan öğrencilere Çocuklar İçin Empati Ölçeği uygulandığında empati eğitimi almayan kontrol grubuna göre empati becerilerinde artış olduğu görülmüştür.

Araştırma bulguları da gösteriyor ki empati geliştirilebilen bir beceridir. Çocuğun empati becerisinin gelişmesi için ebeveynlere de sorumluluklar düşmektedir. Aşağıda sıralanan on yöntem sayesinde çocuğunuzun empati becerisinin gelişmesine katkıda bulunabilirsiniz.

Empatik İlişki Kurun

Çocuklara empati duygusunu kazandırmanın en etkili yolu onlarla empatik bir ilişki kurabilmektir. Çocuğunuzun duygularını anlamak, içinde bulunduğu iyi ya da kötü durumlarda sergilediği ya da sakladığı duyguları görebilmek, onun yerine kendinizi koyabildiğinizi gösterebilmek çocuğunuzun empati duygusunu kazanması adına önemlidir.

Rol Model Olun

Ebeveyn olarak başkalarına karşı takınmış olduğunuz tavırlar çocuğunuza iyi bir model olmak adına önemlidir. Paylaşımcı ve yardımsever olmak, başkalarının içinde bulunduğu durumun zorluğunu anladığınızı belirten ifadeler kullanmak, başkalarının yaşadığı mutluluğu, sevinci, üzüntüyü, acıyı paylaşmak, çocuklarınızın da başkalarının neler hissettiklerini önemseyip onlarla empatik bağ kurmalarını sağlayabilir.

Hikâye Anlatın

Başkalarının başından geçenlerin anlatıldığı hikâyeler onların yerine kendimizi koymamızı sağlar. Hikâyelerin ve masalların dünyasına giren çocuklar buradaki karakterlerin karşılaştıkları olaylar karşısında neler hissettiklerini de anlamış olurlar. Okuduğunuz hikâyede şaşıran ya da korkan bir karakter üzerine çocuğunuzla konuşun ve çocuğunuzun fikirlerini alın.

Grup Oyunları Oynayın

Çocuklar oyun yoluyla öğrenirler. Okulda, evde, parkta arkadaşlarıyla oynadıkları oyunlar sayesinde karşısındakinin duygularını anlamlandırır. Hissettiklerini oyun sırasında ifade eder. Hayal kırıklığı yaşar, başarı duygusunu tadar. Arkadaşları ile birlikte sevinir ve üzülür. Grup oyunları çocuğun empati duygusu kazanmasına yardımcı olur.

Sorumluluk Verin

Empati başkalarının deneyimlerini tecrübe etme sorumluluğu alan çocuklarda daha hızlı gelişir. Sorumluluk alan çocuk iş yapma becerisi kazanırken aynı zamanda başkalarının iş yaparken yaşadıkları zorlukları kısmen de olsa anlamaya başlar.

İşbirliği Yapın

Birlikte hareket etmek bir sorunun çözümü için çalışmak çocuğunuzun empati duygusu kazanmasına yardımcı olabilir. Problemin çözümü sürecinde yaşanan zorlukları aşmak, hissedilen duyguları ifade etmek ve problemin çözümü sonrasında başarı duygusunu tatmak birliktelik duygusunun gelişmesi ile birlikte empatik işbirliğini de geliştirir.

Duyguları Öğretin

Okul öncesi çocuklar bazen duygularını ifade etmekte ve onları tanımlayacak kelimeler bulmakta zorlanabilirler. Kızgın, öfkeli, üzgün vb. duyguları çağrıştıran hayali isimler bulabilirsiniz. Çocukların bu hayali isimleri kullanarak o an ne hissettiklerini ifade etmelerine yardımcı olabilirsiniz. Neler hissettiğini ifade edebilen çocuklar, başkalarının duygularını daha iyi anlarlar.

Yüz İfadelerini Yorumlatın

Empati kurabilmenin ilk adımı duyguları bilmektir. Çocuklara dergi ya da telefon ekranında yer alan fotoğraflardaki kızgın, üzgün, şaşkın vb. yüz ifadelerinin bulunduğu bireyleri gösterin. Resimdeki kişinin neden kızgın olduğunu sorun. Ya da onu neyin bu kadar üzmüş olabileceğine dair yorumlarını alın.

Drama Yapın

Çocuğunuzun başkasının duygularını anlamasını sağlayabilecek oyunlar oynayın. Arkadaşı ile çarpışan bir çocuğun yerde acı içinde kıvrandığı anı canlandırın. Çocuğunuzun bu durumda acı ile kıvranan çocuğun neler hissetmiş olabileceğine dair konuşun. Ya da öğretmeninden aferin alan bir öğrencinin sevinç anını canlandırın. Sevinç duygusu üzerine çocuğunuzla konuşun.

Ders Çıkarmalarını Sağlayın

Çocuklar hata yapabilirler. Telafi edilebilecek hatalarını anlayışla karşılamak ve hatalarını düzeltmeleri için zaman vermek empati kazanmalarına yardımcı olabilir. Başkasının yaptıkları hatalar karşısında da çocuğunuz, empati kurup durumu anlayışla karşılayabilir.