ÇOCUĞUNUZUN EKRAN SÜRESİ NE OLMALI?

Mart 2020’de hayatımıza aniden giren ve etkisi günümüzde de devam eden COVID-19 pandemisi tüm dünyayı hazırlıksız yakaladı. Kısıtlanmış hayat koşullarında bir yandan belirsizliğin getirdiği kaygıya, diğer yandan sağlığımızın tehlike altında olduğu gerçekliğine katlanabilmek için eğlence, sosyal hayat, eğitim, alışveriş sanal ortama taşındı. İnternet bağlantısı, cep telefonu, tablet, bilgisayar ve televizyon hayatı sürdürebilmemiz için birer sığınak haline geldi. 

Pandemi öncesinde 0-3 yaş grubunun kesinlikle ekrandan uzak tutulması önerilirken, kreşler ve okul öncesi eğitim kurumları bile çocuklara ulaşabilmek için çocukları ekran karşısında tutmaya çalıştı. Örgün eğitimin aksamaması için bir çare olarak sunulan dijital toplantı uygulamaları birçok öğrencinin günlük yaşamının bir parçası oldu. Sağlıklı bir gelişim için tavsiye edilen ekran süreleri aşıldı. Hem çocuklar hem de yetişkinler, ekrana daha fazla maruz kalmanın gündelik hayat üzerindeki yan etkilerini deneyimlemeye başladılar. 

Farklı yaş grupları için ideal ekran sürelerini ele almadan önce ekran süresinin neleri kapsadığını tanımlayalım. Ekran süresi; televizyon, bilgisayar, oyun konsolu, akıllı telefon, tablet, dijital oyun cihazları gibi ekranlara bakarak kullanılan teknolojilerde harcanan süreyi ifade eder. İnternette gezinti yapmak, sosyal medya siteleri veya whatsapp gibi yazılı iletişim araçlarının kullanılması da bu ekran süresine dahildir. Telefonda konuşmak, ekranlı bir cihaz kullanarak müzik dinlemek gibi sadece işitsel olarak yapılan eylemler ise ekran süresi olarak değerlendirilmez. 

Yaşa göre ekran süresi nasıl olmalı?

0-18 AY  

Bu yaş grubunda yer alan çocukların ekran karşısına geçmeleri kesinlikle önerilmez. Ancak istisna olarak uzaktaki aile üyeleri ya da akrabalarla görüntülü konuşma yaparken kısa süreliğine ekran karşısına geçebilirler. Yaşamlarının henüz başında olan bu yaş grubundaki çocuklar, becerileri en iyi serbest oyun oynayarak ve sosyal çevreleriyle etkileşime geçerek kazanırlar. Bu nedenle aktif olarak kullanılmadıkları sürece dikkati çekebilecek her türlü ekranın tamamen kapalı tutulması ve çocuğun etkileşimli ortamlara yönlendirilmesi gerekir. Örneğin, evde sadece ses olsun diye açık bırakılan televizyonlar, çocukların dikkatini çekecek ve ekrana maruz kalmalarına neden olacaktır. Bu yaş aralığındaki çocuklar herhangi bir yetişkin kontrolü olmaksızın, tek başına, ekranı olan bir dijital araca hiçbir şekilde erişmemelidir.

18-24 AY

Bu yaş aralığındaki çocukların, eğitsel amaçlı olarak ve yapılacak eğitim, etkinliğin odağı değil sadece bir parçası olmak koşuluyla haftada birkaç saat ekran kullanmaları kabul edilebilir. Ekranlarda kullanılan içeriğin gelişim düzeylerine uygun ve dikkat sürelerini aşmayacak şekilde olmasına da özen gösterilmelidir. Özellikle bu dönemdeki çocukları susturmak ya da rahatsız etmelerini engellemek için emzik işlevi görür gibi onları oyalamak amacıyla ekranlara başvurulmaması gerekir.

2-5 YAŞ

Bu yaş grubundaki çocukların, kavramları tanıma, eşleştirme, sayı sayma, hafıza oyunları, yap-boz gibi özellikle bilişsel gelişimlerini destekleyici eğitsel oyunları oynamak için ekran kullanmaları desteklenmektedir. Eğitim dışı ekran süresi için hafta içi günde toplam 1 saati, hafta sonunda ise sürenin günde üç saati aşmaması gerekir. Ancak, bu kullanımdaki en önemli nokta, çocukların her zaman bir yetişkin gözetiminde bulunmalarının gerekliliğidir. Bu yaş grubundaki çocukların zaman algıları yetişkinlerdeki kadar gelişmediği için süreleri bittiğinde eğlenceleri yarım kaldığı için öfkelenebilir ve oynamayı bırakmayı reddedebilirler. Bu durumu aza indirgemek için kum saati gibi çocukların anlayabileceği, dijital olmayan görsel zamanlayıcılar kullanılabilir ve sürelerinin bitmesine 10 dakika ve 5 dakika kala uyarı verilebilir. Çizgi film ya da kısa video izlemek için kullanılacak ekran süresinde ise “en fazla 10-15 dakikalık iki videoyu izleyebilirsin” diyerek somut bir sınır koyulabilir. 

6 ve SONRASI YAŞLAR

Bu gruptaki çocuklar, önergenler ve ergenler ise dijital yerliler olarak dünyaya geldikleri için bu yaşlara ulaşana kadar zaten teknolojiyi etkin ve aktif şekilde kullanmayı öğrendikleri varsayılır. Dijital teknolojiler ve ekranlar bu yaş grubundakiler için sadece eğlence ve eğitim aracı değildir. Aynı zamanda sosyalleşme, arkadaşlıkları sürdürme, arkadaş gruplarına ait olma gibi birçok ihtiyacı da karşılarlar. Bu nedenle bu yaş grubuna teknoloji ve ekran kullanımını yasaklamak yarardan çok zarar getirecektir. Ekran süresiyle ilgili sınırlar, ebeveynlerle çocukların ortak kararı olarak belirlenmeli ve dönemsel ihtiyaçlar doğrultusunda zaman zaman esnetilebilmelidir.

Bu yaş grubu için uygun olan sınırlamalardan bazıları şunlardır:

- Yatma saati gelmeden bir saat önce ekran kullanımı sona ermeli. 

- Yatak odasında ekran kullanılmamalı.

- Yemek sırasında kimse ekran kullanmamalı, televizyon dahil.

- Günlük ekran süresi net olarak belirlenmeli; örneğin günde 2 ya da 3 kere 1er saat gibi.

- Ekran süresi eğitim, eğlence ve sosyal etkileşim için dengeli kullanılmalı. Örneğin 1 saat ders için kullanılıyorsa, 1 saat arkadaşlarla oyun, 1 saat video için kullanılmalı. 

 -Uygun filtreler kullanılarak yaş ve gelişim düzeyine uygun olmayan dijital içerikler engellenmeli.

 - Ekranlar her zaman bir yetişkinin de denetleyebileceği yerlerde bulunmalı. 

 -Ekran kullanımı sırasında hep pasif kalınmamalı, arada mutlaka hareketi destekleyici uygulamalar için de kullanılmalı.

Kaynakça

American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, (2020). Screen time and children.

https://www.aacap.org/AACAP/Families_and_Youth/Facts_for_Families/FFF-Guide/Children-And-Watching-TV-054.aspx

Milyan, A., (2021). Recommended screen time by age: here’s what the experts say.

https://screentimelabs.com/recommended-screen-time-by-age-heres-what-the-experts-say/