ÇOCUĞUMUZA OKUMA ALIŞKANLIĞI NASIL KAZANDIRABİLİRİZ?

Okumak çocukların öğrenme, düşünme, iletişim kurma ve farklı bakış açıları geliştirme becerilerini besleyecek en önemli faktördür. Okuma deneyiminin kalitesi içinse, okunacak materyalin seçim süreci ve okuma ortamları büyük önem taşıyor. 

Birçok becerinin ve alışkanlığın gelişmesinde önemli rol oynayan okul öncesi dönemi, okuma alışkanlığının geliştirilmesi için de en doğru zamandır. Henüz okumayı ve yazmayı bilmedikleri için çocuklar her ne kadar okuma davranışı göstermeyecek olsalar da bu dönem, çocukların kitaplarla tanışma, kitaplara karşı bir tutum geliştirme ve kitap tercihleriyle ilgili ilk deneyimlerini yaşamaları açısından önemlidir. Dolayısıyla, okul öncesi dönemde çocukların çevresini düzenleyen, onlara model olan ve onların ilk okuma deneyimlerine öncülük eden ebeveynler ve öğretmenlerin önemi çok büyük. Onların kendi okuma alışkanlıkları ve kitaplara karşı tutumları çocuklara hazırlayacakları okuma ortamları açısından önemli bir yere sahip. Bu bilgilerden yola çıkarak çocuklarımıza okuma alışkanlığını kazandırmak istiyorsak şu hususlara dikkat etmemiz oldukça önemlidir.

Çocuğumuza Model Olmalıyız

Aile, çocukların ilk yaşam ortamını hazırlayan ve onların alışkanlıklarını en çok etkileyen faktördür. Aile bireylerinin kitap okuma alışkanlıklarının olması, evde kendilerine ait kitap okuma alanlarının bulunması ve birlikte okuma faaliyetlerinin yapılması, model alma yoluyla öğrenen çocukların kendi okuma alışkanlıklarını geliştirmelerinde etkili olacaktır. Henüz okuma bilmeyen çocuklar birebir okuma faaliyetine katılamasalar da okuma kaynaklarına erişim, bu kaynakların seçimi ve kullanımıyla ilgili yaptıkları gözlemler onların ileriki okuma faaliyetleri açısından yol gösterici olacaktır. Bu sebeple, çocukların okuma alışkanlıklarının geliştirilmesinde en önemli etmen aile bireylerinin kendi okuma alışkanlıklarını gözden geçirmeleri ve geliştirmeleridir. Evde okuma kültürünü gözlemleme şansına sahip olan çocuğun kendi yaşamında bu alışkanlığı geliştirmesi zor olmayacaktır. 

Çocuğumuz İçin Keyifli Bir Okuma Ortamı Oluşturmalıyız

Çocukların da birer birey olduklarını ve kendi özgür alanlarının ve seçimlerinin olabileceğini unutmamalıyız. Çocuğumuza kendine uygun okuma ortamları hazırlama ve kendi ilgilerine yönelik okuma materyallerini seçmeleri için gerekli fırsatları vermeliyiz. Eğlenerek ve oyun yoluyla gelişim gösterdikleri için yetişkinlerin okuma ortamından farklı bir ortama ihtiyaç duyacaklarını göz önünde bulundurmalıyız. Kendi kararları doğrultusunda hazırladığı kendine ait bir okuma ortamı onun daha hevesli olmasını sağlayacaktır. 

Çocukların tercihleri gelişim özellikleri, cinsiyetleri, ilgi alanları ve ihtiyaçları doğrultusunda değişiklik göstereceği için ailenin bu tercihlere saygı duyması ve gerekli imkanları sağlaması oldukça önemli. Okuma alanının nerede olacağına, hangi renklerin kullanılacağına, hangi kitaplara bu köşede yer verileceğine ya da kitap dışında ne tür materyaller (kuklalar, boya kalemleri, bebekler ya da arabalar) koymak istediğine çocuğunuzun görüşlerini alarak karar vermelisiniz. Bu durum çocuğunuza kendi fikirlerinin de önemsendiğini hissettirecek, bu konuda sorumluluk aldığı için burada bulunmaktan daha fazla keyif alacak ve geçirdiği zamanın süresi de artacaktır.  

Çocuğumuzun da Fikrini Alarak Yaşına ve İlgi Alanlarına Uygun Kitaplar Seçmeliyiz

Kitap okuduktan sonra, o kitap ve içindeki mesajla ilgili sohbet ederek çocuğumuzun ilgi alanlarını keşfedebiliriz. Kitapla ilgili seçim yaparken kitabın malzemesinin, tasarımının, yazı puntosunun, yazı-görsel dengesinin, içerdiği konunun ve verdiği mesajın çocuğumuzun yaşına ve gelişim durumuna uygun olup olmadığını göz önünde bulundurmalıyız. Aksi takdirde kitap çocuğumuzun ilgisini çekmeyebilecek ve dolayısıyla kazanım da sağlamayacaktır. 

Çocuklar küçük yaşlarda kitabı daha çok dokunarak keşfetmeye çalışırlar. Bu nedenle kumaş veya yıkanabilen bez malzemelerden, bol resimli, içinde çevresinde görmeye alışık olduğu nesneler ve karakterlerin olduğu, az yazılı kitaplar doğru bir tercih olacaktır. O yaşlarda parmaklarıyla resimleri işaret etmekten, nesneleri ve hayvanları adlandırmaktan ve seslerini taklit etmekten hoşlanırlar. Çocuğun yaşı büyüdükçe kitabın malzemesinin önemi azalacak, yazı puntoları küçülecek, görselden çok mesaj ön plana çıkacaktır.  Bu durumda ilgi alanına uygun, faydalı olabilecek mesajlar içeren, düşünmesini sağlayan, onu sorgulamaya yönelten, mesajla mizah dengesinin korunduğu, çocuğun aynı zamanda eğlendiği kitaplar tercih edilmelidir. Bu hususlar, çocuğun okuma heyecanını ve okumaya karşı olan ilgisini besleyecektir. 

Anne-baba ve eğitimciler olarak çocuk için seçim yapan kişi değil, seçme sürecinde ona eşlik eden, rehberlik eden kişi olmalıyız. Kitap alışverişlerini birlikte yapmak, seçmesi için seçenekler sunmak, kitap fuarlarına gitmek, yayın evi ve kütüphane ziyaretleri yapmak, arkadaşlarıyla kitap paylaşımı yapmasını desteklemek okuma alışkanlığı kazanmasında etkili olabilecek diğer unsurlardır.  

Okuma Zamanı ve Süresi Konusunda Baskı Yapmamalıyız

Okuma köşesinde nasıl ve ne kadar vakit geçirdiği de yine çocuğun kararı olmalıdır. Çocuğunuz bazı durumlarda tek başına kitapları incelerken bazı zamanlar da farklı oyun etkinlikleri gerçekleştirebilir. Bu noktada önemli olan çocuğunuzun o alanda keyif alıyor olmasıdır. Aileler bu alanda bulunmayı bir zorunluluk haline getirdiğinde çocuk için de bu sadece bir göreve dönüşebilir. Bu sebeple, çocuğunuzu özgür bırakmak ve kararlarına saygı duymak okuma alışkanlıklarının desteklenmesinde en verimli karar olacaktır. Bu konuda yapabileceğiniz en güzel şey model olmak, çocuğunuzun okuma alanında gerçekleştirdiği etkinliklere katılımcı olmak ve çocuğunuzun bu alanda yapmak istediği değişiklikler ya da eklemeler konusunda hevesli olmaktır. Kendi kararlarına saygı duyulduğunu gören çocuk için bu konuda sizinle iletişim kurmak da daha kolay olacaktır. 

Evde Teknoloji Kullanımını Amacına ve Çocuğumuzun Yaşına Göre Sınırlandırmalıyız

Gelişen teknolojiyle hayatımızın her alanında yer alan teknolojik araçlara günümüz çocukları da doğduklarından itibaren maruz kalıyorlar. Bu teknolojik araçların yaşamı kolaylaştırmada ve ulaşılması zor kaynaklara kolayca ulaşmada sağladığı etkinin önemi büyük olsa da bu araçların, uygun kullanılmadığı taktirde çocuklarda okuma alışkanlıklarının geliştirilmesinde olumsuz etkileri olabilecektir. Yapılan araştırmalar, evde fazla teknoloji kullanımının çocukların okuma faaliyetlerini aza indirdiğini göstermektedir. Bu sebeple, günümüz koşullarında teknolojiye yüksek oranda maruz kalan çocukların bu araçları dengeli bir şekilde kullanmasını sağlamak ve yazılı kaynakların bilgiye ulaşmak, kaliteli zaman geçirmek için önemli birer araç olduğu fikrini çocuklara aşılamak aile bireylerine düşen en önemli görevlerden biridir. 

Sonuç olarak okuma alışkanlığı çocuk henüz okuma yazma öğrenmeden kazanılmaya başlayan ve ilk olarak ailede deneyimlenen en önemli alışkanlıklardan biridir. Bu alışkanlık çocukların hem şimdi hem de gelecekteki gelişim, öğrenme, düşünme ve iletişim gibi temel becerilerini etkileyeceği için, bu alışkanlığın ilk gözlemlenebildiği yer olan ev ortamı ve aile bireylerinin tutumu büyük önem taşıyor. Ailenin ev ortamında gerekli düzenlemeler yapması, kendi okuma alışkanlıklarını geliştirmeye çalışması ve okuma etkinliğinin desteklenmesi faydalı olacaktır. 

Kaynakça

Alam, N. A. R. (2021). The Importance of Parent's Literacy Understanding Towards Children Reading Habits. Library Philosophy and Practice, 1-10.

Baker, L., Scher, D., & Mackler, K. (1997). Home and family influences on motivations for reading. Educational psychologist, 32(2), 69-82.

Baker, L., Scher, D., & Mackler, K. (1997). Home and family influences on motivations for reading. Educational psychologist, 32(2), 69-82.

Lamme, L., & Olmsted, P. (1977). Family Reading Habits and Children's Progress in Reading. Annual Meeting of the International Reading Association. Miami Beach,     Florida.

Loan, F. A. (2009). Impact of New Technology on Reading Habits: A Glimpse on the World Literature. Unpublished manuscript. Retrieved on June 12, 2021 from: http://eprints.rclis.org/20084/1/NCERT.pdf