ÇOCUĞUNUZUN DİJİTAL ZEKASINI NASIL GELİŞTİRİRSİNİZ?

İnternetin insan hayatına getirdiği rahatlık ve kolaylıklar göz ardı edilemez. Doğal olarak bu sınırsız iletişim kanalını çocuklar da kullanmaktadırlar. Çocuklar dijital ortamlarda hem oyun oynayabiliyor, hem de oynadığı kişilerle rahatlıkla bilgi, fotoğraf ve video paylaşabiliyorlar. Dijital ortamlar çocuklara ve gençlere ulusal ve uluslararası çok büyük fırsatlar sunsa da beraberinde fiziksel, zihinsel ve ahlaki açıdan zararları da görülmektedir.

“Çocuklar için teknoloji iyi mi, kötü mü?” sorusunu sormak yerine; “çocuklarımızı hangi dijital yeteneklerle donatırsak, teknolojinin zararlı yan etkilerini en aza indirir ve teknolojinin getirdiği fırsatları en üst düzeye çıkarırız?” sorusunu sormalıyız.

Bu noktada karşımıza Dijital Zeka kavramı çıkıyor.

Dijital Zekâ (DQ) Nedir?

Dijital zekâ, dijital hayat için gerekli teknik, zihinsel ve sosyal yeterliliklerin toplamıdır ve Dijital Zeka Enstitüsü tarafından geliştirilmiş bir kavramdır. Dijital dünyaya erişebilmek, 21. yüzyıldaki çocukların en temel haklarından biridir.

Dijital zekâ eğitim programının ilk aşamasında 8-12 yaş aralığındaki çocuklar hedef alınır. Bu yaşlar çocukların dijital ortamlara ve cihazlara aktif olarak katılımının başladığı yaşlardır. Onlar neyin doğru neyin yanlış olduğunu anlamaya başlamakla birlikte, gerçek dünya ile dijital dünya da kimliklerini inşa etmek için çok önemli bir noktada bulunmaktadırlar. Aynı zamanda sosyal medyada aktif hale geldikleri ve siber risklere maruz kaldıkları kritik zamanlardır. 8-12 yaş aralığındaki çocukların yarısından fazlası siber zorbalık, video oyun bağımlılığı ve çevrimiçi cinsel davranışlar gibi siber risklere maruz kalmaktadırlar. Bu nedenle en az gerçek dünya kadar dijital dünyaya hazırlanmaya da ihtiyaçları vardır.

Dijital Zeka Enstitüsü çocukların dijital vatandaşlık için ihtiyaç duydukları ve geliştirdikleri sekiz temel dijital vatandaşlık yetkinliği belirlemiştir. Buna göre çocuklarımıza aşağıdaki becerileri kazandırmamız gerekmektedir:

• Dijital Vatandaşlık / Dijital Kimlik
• Dijital zekanın ilk adımı dijital vatandaşlıktır. Dijital vatandaşlık, dijital medyayı ve teknolojileri etik, güvenli ve sorumlu bir şekilde kullanabilmek için bir dizi yetenektir. Çocukların internette kimliklerini nasıl koruyacaklarını, kişisel bilgilerinin nasıl ve ne kadarını kullanması gerektiğini bilmeleridir.
• Ekran Zamanı Yönetimi
• Fiziksel ve sanal gerçeklik arasında denge kurabilen, dijital dünyanın gerçek hayatını ele geçirmesine izin vermeyen, zamanını doğru yönetebilen ve kişisel kullanımda sınırlar koymayı başarabilen bireyler yetiştirmeyi hedef alır.
• Siber Güvenlik Yönetimi
• Çevrimiçi olarak paylaşılan kişisel bilgileri kullanabilmek için bilgi ve becerilere sahip olarak, kişisel bilgilerin gizliliğinin temel bir insan hakkı olduğu bilinciyle kendine ait mahremiyeti koruma becerisi geliştirir. Güçlü bir şifre oluşturarak ve çeşitli siber saldırıları yöneterek bir veriyi koruma becerisi geliştirir.
• Siber Zorbalık Yönetimi
• Kendisine siber zorbalık yapıldığının nasıl tespit edileceğini ve bu durumu nasıl sakin bir şekilde ele alacağını öğrenip, bir problemi nasıl idare edeceğini ve kontrolden çıkmadan önce nasıl güvenli bir şekilde yardım alacağını bilme becerisi geliştirir.
• Dijital Ayak İzi Yönetimi
• Dijital dünyada söylediği ve yaptığı her şeyin iz bıraktığını bilir. Dijital ayak izlerinin kalıcı doğasından ve bunların gerçek hayattaki sonuçlarından haberdardır. Dijital ayak izlerini sorumlu bir şekilde yönetme becerisine sahip olur; kısa ve uzun vadeli etkilerinin farkına varır.
• Güvenlik Yönetimi
• Kendilerinin ve başkalarının gizliliğini korumak için çevrimiçi olarak paylaşılan tüm kişisel bilgileri doğru şekilde işleme becerisi kazanır.
• Dijital Empati
• Kendisinin ve başkalarının dijital dünyadaki ihtiyaçlarına ve duygularına karşı empati kurabilme becerisi kazanır.
• Kritik Düşünme
• Doğru ve yanlış, iyi ve zararlı içerik ile güvenilir ve sorgulanabilir kişileri çevrimiçi olarak ayırt etme becerisi kazanır.

Dijital Zekayı Yükseltmek

Çocuğunuzun dijital zekasını yükseltmek için şunları yapabilirsiniz:

• Onunla Konuşun: Çocuğunuzla tıpkı okul ve arkadaşlarıyla yaşadıkları gerçek yaşamınızda olduğu gibi internet dünyasında ne yaptıklarını ve kimlerle tanıştıklarını düzenli olarak konuşun.
• Kural Koyucu Olun: Çocuğunuzla ekran zaman yönetimi, doğru cihaz kullanımı, çevrimiçi dünya kuralları ve aile değerleri hakkında açık ve adil kurallar koyarak iletişimde kalın.
• Oyunlar Oynayın: Birlikte oynayan aileler birlikte karar alabilme ve hareket etme yeteneği kazanır. Çocuklarınızı dijital dünyada başıboş bırakmayın, oynadıkları oyunları birlikte deneyimleyin. Aynı zamanda gerçek hayatta da oyunlar oynayarak ekran karşısında geçirecekleri süreyi azaltabilirsiniz.

Sadece bugünleri değil, gelecekleri de bu teknolojik dünya üzerinden şekillenecek olan çocuklarımızın dijital dünyadaki risklere karşı dirençli olmaları ve aynı zamanda bu dünyanın fırsatlarını da yakalayabilmeleri için doğru becerilere sahip olmaları gerekmekte. Hızla gelişen dünyamızda çocuklarımızı dijital dünyayı yasaklayarak değil, onları gerekli yetkinliklerde donatarak eğitmeliyiz.