TEKNOLOJİ BAĞIMLILIĞI NEDİR, NE DEĞİLDİR? (BAĞIMLILIK YAZI DİZİSİ #1)

Günümüzde sıklıkla görülen bağımlılıklardan biri de teknoloji bağımlılığıdır. Bu bağımlılığın içinde oyun bağımlılığı, sosyal medya bağımlılığı, online alışveriş bağımlılığı gibi türleri de bulundurmaktadır. Teknoloji bağımlılığının başladığını ya da başlamak üzere olduğunu çocukların davranışlarını gözlemleyerek anlamak mümkündür. Eğer çocuğunuzun teknoloji (bilgisayar/tablet/telefon/internet/sanal oyun) başında harcadığı vakit giderek artıyorsa ve ondan bir süreliğine uzak kaldığında huzursuzluk, uykusuzluk, öfke gibi belirtileri gösteriyorsa ciddi bir sorunla karşı karşıya olabilirsiniz. Özellikle okul çağı çocukları teknoloji başında ne kadar vakit geçirdiğini fark etmez ve bu sorun giderek artarsa karşımızda Teknoloji Bağımlısı bir çocuk olması muhtemeldir. Mesela çocuğunuz, teknoloji kullanımı yüzünden günlerce okula gitmemek, kişisel bakımını oldukça ihmal etmek, aile ile hiç vakit geçirmemek gibi davranışlarda bulunuyorsa hızlı bir şekilde bir uzmandan yardım istemelisiniz.

Teknoloji bağımlılığı yapabilecek şeylerin başında televizyon ve telefon gelir. Bununla birlikte tablet ve oyun konsolları da bağımlılık yapabilecek teknolojilerdir. Çocukların televizyonda veya telefondaki internet ve sosyal medya kullanımının dozajını giderek artırmak, bilgisayar oyunlarıyla vakitlerinin çoğunu buralarda geçirmesi onları riskli bir konuma sokar.

Çocuğun özellikle küçük yaşlarda teknolojiye hâkim olması zekasının çok iyi olduğuna dair bir gösterge değildir. Çocuklar, sanal dünya ile ileri yaşlarda tanışan ebeveynlerinin aksine daha teknolojik bir dünyada doğmuş olmalarının da verdiği bir özellikle daha yetenekli olurlar. Ailelerin çocuklarının gelişimini desteklemek için teknoloji kullanımını çocuğun yaşına göre içerik ve süre bakımlarından denetlemeleri gerekmektedir. Denetim olmazsa çocuk ilerde teknoloji bağımlılığına aday bir yetişkin olabilir.(1)

Teknoloji bağımlılığı, özellikle yoğun ekrana maruz kalan bir çocukta yaşa göre farklı belirtiler ortaya çıkmaktadır. Çocuklarda teknoloji bağımlılığı da küçük yaşta aşağıdaki gibi alışkanlıklarla ortaya çıkabilmektedir. 0-3 yaş döneminde bulunduğu ortamda yoğun televizyon, tablet ya da bilgisayar ekranı izlemiş bir çocukta;

• Dil ve konuşma becerilerinde gerilik meydana gelebilir.
• Çocuk her seslenildiğinde dönüp bakmayabilir.
• Çocuk büyüdükçe dikkat eksikliği, öfkesini kontrol etmekte zorlanma meydana gelebilir.
• Çocuğun ebeveynleri ile ya da arkadaşları ile ilişkisini olumsuz etkileyebilir ya da derslerinde başarısızlık, ödev yapmak istememe, yazı yazmktan sıkılma şeklinde tezahür edebilir.(2)

Teknoloji bağımlılığının diğer bağımlılıklara göre daha erken yaşta görülme olasılığı daha fazladır. Yapılan araştırmada en büyük risk grubunun 12-18 yaş aralığındaki ergenler olduğu söylenmiştir. Bu yaşlara gelindiğinde özellikle okul çağı ve ergenliğe uzanan zamanda gençlerde daha farklı ortaya çıkan teknoloji bağımlılığı belirtilerini ebeveynlerin izlemeleri gerekir. Genellikle çocuklar çok az vakit geçirmek için geçtikleri ekranın başında saatler harcayabilirler. Özellikle ebeveynler de saatler konusunda sürekli soru soruyorsa çocuklar ekran karşısında geçirdikleri zaman hakkında dürüst olmayabilirler. Çünkü bu belirtileri gösteren çocuklar teknoloji ile bağı olmadığı zamanlarda gergin ve boşlukta hissederler. Buna bağlı olarak bu bağımlılığın en büyük belirtisi olacak şey ise ekran başında kalmak için çocukların yemeklerinden, derslerinden, uykusundan kısacası günlük rutin aktivelerinden ödün vermesidir.
Özellikle gece geç saatlere kadar ya da tüm gün boyunca ekran karşısında kalan çocukların uykusuzluk, boyun ve bel ağrıları gibi fiziksel şikâyetleri de zaman içinde gelişmektedir. Gözlerde yanma, boyun kaslarında ağrı ve sertleşme, beden duruşunda bozukluk, elde uyuşukluk, halsizlik gibi uzun süreli teknoloji kullanımına bağlı fiziksel şikayetler çocuklarınızda görülebilir.
Fiziksel şikayetlerin yanında çocukların bir de sosyal olarak sıkıntıları var ise teknoloji bağımlısı olma olasılığı artmaktadır. Günlük yaptığı aktiviteler azaldıysa, dışarıda arkadaşları ile olmak yerine internet arkadaşlığını tercih ediyorsa, ailesiyle, kişisel ya da okulda sık sık sorun yaşıyorsa, akademik başarısında gözle görünür bir düşüş varsa ciddi bir sorunla karşı karşıyasınızdır.(3)

Bu makale Yeşilay’ın “Teknoloji Bağımlılığı” araştırmalarından derlenerek hazırlanmıştır. Konu hakkındaki detaylı kaynaklara ulaşmak için aşağıdaki linklere uğrayabilirsiniz:

http://tbm.org.tr/media/1162/05_yetiskin_tekno.pdf
http://tbm.org.tr/media/1152/04_lise_tekno.pdf
https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/teknoloji-bagimliligi